«Η Ευνοούμενη» του Γιώργου Λάνθιμου. Ένας χρησμός, μία ερμηνεία.

Στέλιος Γιαννίκος

Όπως ο Χρησμός της Πυθίας ήταν διφορούμενος και μιλά εν κρυπτό, έτσι είναι κι η ταινία «Η Ευνοούμενη» του Γιώργου Λάνθιμου.

Όλα τα μεγάλα καλλιτεχνήματα έχουν διαχρονική αξία γιατί μιλούν για πράγματα που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα μέσα στον χρόνο. Μία τέτοια ερμηνεία μέσα στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε σε αυτό το κείμενο.

Πριν μιλήσουμε για την ψυχή της ταινίας να πούμε δύο λόγια για το σώμα της.  Να ξεκινήσουμε με το άψογο μοντάζ του Γιώργου Μαυροψαρίδη και την επίσης υπέροχη διεύθυνση φωτογραφίας του Ρόμπι Ράιαν (Robbie Ryan).  Συνεχίζουμε με τις εξαιρετικές ερμηνείες των τριών πρωταγωνιστριών, της Ολίβια Κόλμαν (Olivia Colman), της Ρέιτσελ Βάις (Rachel Weisz) και της Έμμα Στόουν (Emma Stone).

Τα  σκηνικά και κουστούμια, τα οποία από όσο φαίνεται δημιουργήθηκαν για να υπηρετήσουν περισσότερο την τέχνη παρά την ιστορική ακρίβεια, μαζί με την μουσική δίνουν ένα ιδιαίτερο τόνο στην φωτογραφία.  Τέλος η μοναδική σκηνοθετική αντίληψη του Γιώργου Λάνθιμου που χρησιμοποιεί ένα κολάζ διαφορετικών τεχνοτροπιών, προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση.  Η στρέβλωση του χώρου που γίνετε άλλοτε με την χρήση ειδικού φακού και άλλοτε με την γωνία ή την κίνηση της κάμερας δίνουν μία αίσθηση παραμόρφωσης της πραγματικότητας.  Σε κάποια σημεία ο Λάνθιμος φαίνεται να χρησιμοποιεί με μαεστρία κάποιες τεχνικές αλλά Στάνλεϋ Κιούμπρικ (Stanley Kubrick), κυρίως στην φωτογραφία των εσωτερικών χώρων .

Ως προς την ψυχή της ταινίας η υπόθεση αποστασιοποιείται από τα πραγματικά γεγονότα που συμβαίνουν στα τέλη του 17^ου αιώνα και προβάλει τα διαχρονικά σημαίνοντα.  Είναι μια αλληγορία που βρίσκει τόπο και στην σημερινή πραγματικότητα αν την δούμε μέσα από μία ψυχογράφηση του παρηκμασμένου Δυτικού πολιτισμού. Αυτή την οπτική καλούμαστε σε αυτό το κείμενο να ερμηνεύσουμε.

Λίγο πριν η ευνοούμενη μπει στο παλάτι, βλέπουμε για μία και μοναδική φορά ένα έφηβο κορίτσι στην άμαξα. Από εκεί και πέρα δεν θα συναντήσουμε παρά μόνο ενήλικες.  Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Η καημένη Βασίλισσα  γέννησε 17 παιδιά που όλα πέθαναν ή πριν την γέννα ή λίγο μετά κι αυτό της κλονίζει την υγεία και βρίσκει παρηγοριά στα 17 κουνέλια της, τα σύμβολα της αθωότητας και της αναπαραγωγής. Η παιδική της φίλη η Σάρα εκμεταλλευόμενη την σχέση τους, ουσιαστικά είναι ό άνθρωπος που κινεί τα νήματα. Η Σάρα είναι ένας ευφυής και  σκληρός άνθρωπος που χρησιμοποιεί την βασίλισσα, όμως ταυτόχρονα τρέφει συναισθήματα αγάπης για αυτήν. Χρησιμοποιεί την πολιτική προς όφελός της, αλλά παράλληλα είναι διατεθειμένη να θυσιάσει κάτι από την ζωή της για το συμφέρων του Βασιλείου. Την θέση της Σάρας θα προσπαθήσει να πάρει η Αμπιγκέλ. Η Αμπιγκέλ έχει περάσει καλά παιδικά χρόνια αλλά τώρα είναι υπηρέτρια και τρέφει μεγάλο πάθος για ανέλιξη, κάτι που θα καταφέρει μόνο με την σκληρότητα  και τις δολοπλοκίες της.

Οι άντρες από την άλλη υποχείρια των ορμών τους ξέρουν να αυνανίζονται, να βιάζουν υπηρέτριες να συχνάζουν σε οίκους ανοχής και να σπαταλάνε την ζωή τους σε ανούσια θεάματα και παιχνίδια.

Όσο αναφορά τα κρατικά θέματα, το κράτος είναι σε πόλεμο. Οι ευγενείς επιθυμούν να σταματήσει γιατί φορολογούνται, οι έμποροι πλουτίζουν από αυτών αλλά σε σχέση με τους ευγενείς πληρώνουν φόρο αίματος στα πεδία των μαχών.

Τέλος ο λαός, η κατώτερη τάξη, υπάρχει για να υπηρετεί τους αγενείς ευγενείς και τους εμπόρους και ανέχεται στωικά τις παραξενιές και τις προσβολές της ανώτερης τάξης.

Και ξανά επανερχόμαστε στο ερώτημα γιατί δεν υπάρχουν παιδιά;

Ο δυτικός πολιτισμός σταμάτησε να γεννά.  Όλα γίνανε κουμπαράς και συμφέροντα. Το θηλυκό του πολιτισμού μετά από πολλές αποτυχημένες γέννες σταμάτησε να προσπαθεί και αντικατέστησε τις ιδεολογίες με ιδεολογήματα. Το αρσενικό του πολιτισμού αφέθηκε στις ηδονές της αυτοϊκανοποίησης και της βίας. Ο λαός, υποτελής κι αδιάφορος, ανέχεται τις προσβολές της εξουσίας χωρίς να αντιστέκεται. Ο πόλεμος μαίνεται και μεις κάνουμε ως να μην συμβαίνει τίποτα. Η σημασία του πολέμου είναι πραγματική αλλά η απόφαση της λήξης ή της συνέχισής του θα εξαρτηθεί από άσχετα συμφέροντα και οι αγωνιστές των νικηφόρων αγώνων θα αντικατασταθούν στο τέλος από τους πολιτικούς.

  Και άραγε τι θα συμβεί σε αυτούς τους ευνοούμενους, που με βία μετράνε κάθε εκατοστό της αναρρίχησης τους στο σχοινί της εξουσίας;

Όπως και η Αμπιγκέλ πρώτα θα αισθανθούν την ηδονή της επιτυχίας, μετά θα ιδρώσουν οπό τον φόβο ότι κάποιος στο τέλος θα καταφέρει να τους το κόψει και θα βρεθούν με μιας στον κοινωνικό πάτο.  Εκείνο όμως που τελικά θα συμβεί είναι ότι θα εξουσιάζουν μόνο τα λαγουδάκια, δεν θα έχουν δηλαδή πραγματική δύναμη. Θα γονατίζουν και θα υπηρετούν την βασίλισσα μέχρι εκείνη να βρει άλλους να πάρουν την θέση τους.

Κι η Βασίλισσα; Τι θα γίνει με την Βασίλισσα;

Η Βασίλισσα θα συνεχίσει να υπάρχει μέσα σε μια ολοένα κι αυξανόμενη αναπηρία.  Κανένας δεν θέλει να πεθάνει. Οι  Ευγενείς χωρίς εκείνη θα χάσουν τα προνόμια τους. Οι έμποροι θα δουν άλλους να παίρνουν τις δουλειές τους. Οι πολιτικοί θα μείνουν γυμνοί από δικαιολογίες. Ο λαός θα χάσει την συνήθεια του. Τέλος, οι Ευνοούμενοι θα πάψουν να είναι ευνοούμενοι.

Καλύτερα λοιπόν ένας Δυτικός πολιτισμός άρρωστος κι ανάπηρος παρά να χαλάσουμε την βολή μας. 

Τι τα θες συνηθίσαμε το ημιθανές του εαυτού μας.

Τελικά όποια ερμηνεία και να θες να δώσεις στο έργο και πιστέψτε με μπορούμε να βρούμε πολλές, η ταινία είναι εξαιρετική.